گوهر نشانی یکی از هنر های ظریف و تخصصی در صنعت طلا و جواهر سازی است، که به مهارت بالا و دقت زیادی نیاز دارد. این تکنیک شامل قرار دادن سنگ های قیمتی در قاب های فلزی با روش هایی مانند چنگی، ریلی، سطحی و کانالی است، که هر کدام زیبایی و کاربرد خاص خود را دارند.
مجموعه طلاسازی فتاحی با ارائه دوره های آموزشی تخصصی در این حوزه، فرصت یادگیری تکنیک های مخراجکاری را به صورت عملی و حرفه ای فراهم می کند. این دوره ها با هدف ارتقای مهارت هنر جویان و آماده سازی آن ها برای ورود به بازار کار طراحی شده و تمامی مراحل از اصول پایه تا روش های پیشرفته را پوشش می دهد.
روش های تخصصی در هنر گوهر نشانی و مراحل اجرای آن
گوهر نشانی زیورآلات یکی از ظریف ترین و پیچیده ترین هنرهای جواهر سازی است که نیازمند دقت، مهارت و تجربه بالا می باشد. در این فرآیند، گوهر با استفاده از ابزار های تخصصی، پایه های نگهدارنده سنگ ها را تنظیم و تثبیت می کند.
به دلیل حساسیت بالای این کار، استفاده نادرست یا اعمال فشار بیش از حد ممکن است به سنگ ها یا پایه آسیب برساند و کیفیت نهایی کار را کاهش دهد. در ادامه به این روش ها اشاره شده است که میتوانید با مطالعه دقیق تر به این موضوعات پی ببرید:
-
روش ریلی:
در روش ریلی، ابتدا فضایی شبیه ریل روی فلز ایجاد می‌شود تا سنگ در آن قرار بگیرد. پس از قرار دادن سنگ در جای خود، مرصع کار با استفاده از ابزارهایی مانند سمبه و ماردالا، فلز اطراف سنگ را به سمت آن فشار می‌دهد تا سنگ ثابت شود. این تکنیک عمدتاً برای سنگ های کوچک یا متوسط کاربرد دارد و به‌دلیل دقت بالا در نصب سنگ ها، برای طراحی‌های ظریف و پیچیده بسیار مناسب است.
-
روش قلم خوری:
روش قلم‌خوری به‌ویژه برای سنگ‌های مخروطی یا مارکیز طراحی شده است. در این روش، جواهرساز حفره‌ای مخروطی‌شکل در فلز ایجاد می‌کند که دقیقاً متناسب با شکل سنگ باشد. سپس سنگ را در حفره قرار داده و با استفاده از قلم، فلز اطراف سنگ را به‌سمت آن هل می‌دهد تا فلز به‌طور کامل روی سنگ قرار گیرد. این عمل باعث می‌شود که سنگ به‌خوبی در پایه محکم شود.
-
روش چنگی:
در روش چنگی، سنگ ها با استفاده از مفتول ها یا تسمه های طلا که به صورت چنگ در اطراف سنگ قرار می گیرند، نگهداری می شوند. این مفتول ها از قبل به طور دقیق توسط جواهر ساز روی سطح فلز تعبیه شده اند.
پس از قرار گرفتن سنگ در محل خود، این چنگ ها به‌طور محکم روی سنگ قرار می گیرند تا آن را ثابت نگه دارند. یکی از مزایای این روش گوهر نشانی ، سادگی در اجرا و قدرت نگهداری سنگ است.
-
روش کاسه ای:
روش کاسه ای یکی از دقیق ترین و زیباترین روش های مخراج کاری است، که در آن سنگ ها به‌طور کاملاً مخفی در پایه قرار می گیرند. جواهر ساز در این روش، طوری سنگ را نصب می کند که هیچ گونه آثار از محل نصب آن قابل مشاهده نباشد.
در این روش، از تکنیک های مختلفی مانند دورکوب، کاسه‌ای نیشی، یا فیسقولی استفاده می شود، تا سنگ در پایه تثبیت گردد. این روش به ویژه برای سنگ هایی با تراش خاص یا زیورآلاتی که طراحی های پیچیده دارند، ایده آل است.
-
روش دیواره‌ای:
روش دیواره ای مخصوص سنگ های درشت و بزرگ است، که در آن سنگ‌ها به طور تکی بر روی پایه سوار می شوند. در این روش، پایه فلزی دارای دیوار هایی است که سنگ را از همه طرف احاطه می کند و آن را محکم نگه می دارد.
این دیوار ها به‌گونه ای طراحی شده اند که سنگ به هیچ وجه از جای خود خارج نمی شود و در برابر فشار و ضربه مقاوم است. این تکنیک گوهر نشانی برای سنگ های گران قیمت و درشت بسیار مناسب است زیرا امکان آسیب دیدگی سنگ یا جدا شدن آن را به حداقل می رساند.
مزایا و معایب روش های مختلف گوهر نشانی
یکی از مزایای بزرگ تکنیک های گوهر نشانی، امکان استفاده از آن ها در طراحی های پیچیده و دقیق است. این روش ها به جواهر سازان اجازه می دهند که حتی اگر قطعه ای از کار دچار خطا یا مشکل شود، به‌سرعت و به راحتی آن را اصلاح کنند.
به‌عنوان مثال، استفاده از الگویی دقیق برای برش ورق های فلزی می تواند به طور مؤثری مشکلات طراحی را رفع کند. با این حال، یکی از معایب اصلی این روش ها، هزینه بالای مواد و زمان زیاد برای انجام کار است.
اگر چه هزینه ها ممکن است بالا باشد، اما این روش ها در طراحی های دقیق و سفارشی بسیار کارآمد هستند. به ویژه زمانی که طراحی با ابعاد و شکل های خاص نیاز به دقت بالا دارد، استفاده از تکنیک های گوهر نشانی می تواند راه‌حلی سریع و مؤثر باشد.
برای برش فلز، می‌توان از مواد قابل‌اعتماد مانند مس، برنج یا تنگستن استفاده کرد که به راحتی برش داده می‌شوند و به نتیجه‌ای دقیق می‌رسند.
اصول ساخت بلبرینگ و تکنیک های ایجاد چفت سنگ ها
در هنر گوهر نشانی، یکی از روش های مهم برای نگه داشتن سنگ ها در قاب های فلزی، ساخت بلبرینگ است. بلبرینگ وظیفه دارد سنگ را در جای خود محکم نگه دارد و از افتادن آن جلوگیری کند. این ساختار از کنده کاری بخشی از نگین دان یا افزودن قطعه ای از مواد به دست می آید. بلبرینگ باید به اندازه کافی پهن باشد تا سنگ را محکم کند و در عین حال فشار مناسبی به سنگ وارد کند تا به خوبی در جای خود قرار گیرد.
این تکنیک همچنین به جواهر ساز کمک می کند تا در طول لحیم کاری، قطعه در موقعیت خود باقی بماند و از جابجایی جلوگیری شود. هنگام ساخت بلبرینگ، دقت در جور شدن قطعات اهمیت زیادی دارد تا اتصال لحیم‌کاری به درستی انجام گیرد.
این فرایند معمولاً با استفاده از ابزار های خاص مانند سوهان یا مته های مخصوص برای کنده‌کاری انجام می شود و موجب به‌دست آوردن یک قاب محکم و زیبا می شود.
– برش و نصب بلبرینگ ها در گوهر نشانی
برای برش بلبرینگ، جواهر سازان معمولاً از قلم‌زنی یا تیغ استفاده می کنند و در برخی موارد از ترکیب این دو ابزار بهره می‌برند. این تکنیک برای ایجاد شیار های دقیق در قاب ها و همچنین برش های استوانه ای یا مخروطی استفاده می شود.
یکی از نکات کلیدی در برش بلبرینگ، این است که فلز استفاده شده باید ضخامت مناسبی داشته باشد تا بتوان آن را به راحتی برش داد. همچنین، در این فرایند از سوهان گردان برای کنده کاری داخل قاب استفاده می شود تا شیار های لازم به دقت ایجاد شوند.
هنگام نصب سنگ، مهم است که قاب به‌درستی فشار داده شود تا سنگ محکم در جای خود قرار گیرد. برای این کار، جواهرساز به طور دقیق نقاط مختلف قاب را فشار می دهد تا مطمئن شود که سنگ در جای خود ثابت و چفت شده است.
– محکم کردن سنگ‌ها و فشار دقیق بر روی قاب
پس از اتمام ساخت قاب و بلبرینگ، جواهرساز باید سنگ را در قاب قرار دهد و اطمینان حاصل کند که به خوبی در جای خود ثابت شده است. در این مرحله، از موم برای بلند کردن سنگ استفاده می شود تا به‌راحتی در قاب قرار گیرد. پس از قرار دادن سنگ، لبه بالایی قاب به طور دقیق روی سنگ قرار داده می شود تا آن را در جای خود نگه دارد.
این فرایند به دقت بالایی نیاز دارد و معمولاً از ابزارهای خاص برای انجام آن استفاده می‌شود. جواهرساز باید با دقت و فشار مناسب، سنگ را در جای خود قرار دهد و اطمینان حاصل کند که هیچ‌گونه جا به جایی در طول کار اتفاق نمی افتد.
برای این کار، جواهرساز از نقاط مختلف قاب برای فشار دادن و ثابت نگه داشتن سنگ استفاده می‌کند تا آن را محکم در جای خود نگه دارد.
سخن پایانی
هنر گوهر نشانی ، ترکیبی از دقت، خلاقیت و مهارت های فنی است که جواهر سازان با استفاده از آن می‌توانند آثار هنری بی نظیری خلق کنند. هر مرحله از این فرآیند، از طراحی دقیق قاب تا نصب و محکم‌سازی سنگ، نیاز به تمرکز و دقت فراوان دارد تا نتیجه ای زیبا و ماندگار به دست آید.
به‌طور کلی، این تکنیک ها علاوه بر زیبایی و جذابیت، ارزش افزوده ای به جواهرات و گوهر های قیمتی می دهند که آن‌ها را به قطعاتی خاص و منحصر به فرد تبدیل می کند. با استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیک های نوین، می‌توان حتی در برابر پیچیدگی ها و چالش های این هنر، اثری با کیفیت و ظرافت ایجاد کرد.
هنر گوهر نشانی نه تنها مهارت‌های سنتی را حفظ می‌کند، بلکه با نوآوری‌های جدید، همچنان می‌تواند در دنیای مد و جواهرسازی برجسته باقی بماند.